Ngụy biện lòng trắc ẩn

Lòng thương hại là sự phản bội.

- Maximilien Robespierre -

Có một câu nói mà tôi khá tâm đắc: “Cuộc sống vốn không công bằng”. Dù không tin vào số phận và những học thuyết mà trong đó các thế lực siêu nhiên sắp đặt vận mệnh con người, tôi cũng có thể nhận ra rằng ở nơi nào đó, vào lúc nào đó, luôn có những con người khổ sở vì không có được những gì mình muốn. Và tôi tin rằng lòng trắc ẩn là một trong những phẩm chất tốt đẹp nhất của con người. Tuy vậy, nhìn nhận ở góc độ lập luận, lòng trắc ẩn không phải là một luận cứ chính xác để bạn có thể đi đến kết luận.

Ngụy biện lòng trắc ẩn cố gắng tạo ra sự đồng cảm hay thương hại ở người nghe thay vì đưa ra những chứng cứ hỗ trợ hợp lý. Chẳng hạn, tôi sẽ phạm phải Ngụy biện Lòng trắc ẩn nếu phát biểu như sau trong buổi đàm phán lương bổng với nhà tuyển dụng:

Ông nội tôi đang bị bệnh nặng lắm, có nguy cơ không qua khỏi. Nhà tôi lại còn mẹ già và hai đứa con nhỏ. Một mình tôi phải làm việc nuôi cả nhà. Nếu không được nhận vào làm, gia đình tôi sẽ rất khó khăn. 

Ở ví dụ này chuyện đời sống của tôi có khó khăn hay không không phải một lý lẽ liên quan. Thông thường việc làm phải được xác định dựa trên năng lực, kinh nghiệm làm việc chứ không phải dựa trên lòng thương hại của người khác.

Ngụy biện Lòng trắc ẩn thực ra là một nhánh lớn của Ngụy biện cảm tính. Tôi xếp ngụy biện này thành một phần riêng vì nó rất phổ biến trong thực tiễn đời sống chúng ta. Ngụy biện này được sử dụng rộng rãi trong những hoàn cảnh khác nhau. Chẳng hạn, khi con mình làm điều gì sai, các bà mẹ thường đưa ra lý lẽ: Có sướng mà không biết hưởng, ngoài kia còn biết bao bạn nhỏ bằng tuổi khó khăn hơn con nhiều. Lời ca thán đó là một ngụy biện lòng trắc ẩn. (Và ngụy biện này hiệu quả hơn nhiều so với việc bà mẹ ngồi giải thích về những lợi hại gần xa gây ra từ việc làm của đứa trẻ.) Quảng cáo tất nhiên là một hoạt động sử dụng nhiều ngụy biện nhất mà tôi từng biết. Bạn sẽ bắt gặp ngụy biện lòng trắc ẩn ở những quảng cáo kiểu như “hãy mua sản phẩm của chúng tôi vì mỗi sản phẩm bạn mua sẽ đóng góp vào quỹ từ thiện ABC dành cho những đối tượng XYZ rất khó khăn.” 

Ngụy biện này phát huy hiệu quả tốt nhất với những người cảm tính. Thường thì những phát biểu khoa học khó có thể bị bóp méo được. Chẳng hạn “mặt trời mọc ở đằng Đông” là một sự thật mà ngay cả khi tôi có năn nỉ, ỉ ôi, có khổ sở thế nào cũng không thuyết phục được ai tin rằng mặt trời mọc đằng Tây (mặc dù bạn có thể giả vờ tin để giúp tôi thoát khỏi sự khổ sở.) Trong những trường hợp phi kiện tính, cảm xúc sẽ ít nhiều chi phối quyết định và đây là mảnh đất màu mỡ cho ngụy biện lòng trắc ẩn sinh sôi. Bạn phải ghi nhớ mấu chốt của Ngụy biện Lòng trắc ẩn là tạo ra sự thương hại ở người nghe. 

Ngụy biện lòng trắc ẩn có thể được viết lại dưới dạng đơn giản sau:

1. Phát biểu A được tạo ra để gợi lòng thương hại.

2. Do đó, A đúng.

Nguồn: colorbond.vn

                              Sưu tầm:  Văn Hoàng – P. KTSX